Raje podatkowe
Czy można rzeczywiście mówić o uczciwej grze w globalnym systemie finansowym, gdy pewne kraje oferują znacznie korzystniejsze warunki podatkowe, przyciągając tym samym kapitał, który mógłby być opodatkowany w państwie pochodzenia?
To pytanie przybliża nas do zrozumienia, czym są i jak działają tzw. raje podatkowe. Te jurysdykcje, często określane mianem oaz podatkowych, stały się istotnym elementem globalnej ekonomii, wpływając na decyzje podatkowe przedsiębiorstw i indywidualnych inwestorów na całym świecie.
Czym są raje podatkowe?
Raje podatkowe oferują obcokrajowcom i zagranicznym firmom atrakcyjne warunki podatkowe, które obejmują niskie lub zerowe stawki podatkowe, a także wysoki stopień poufności finansowej. Kraje takie jak Antigua i Barbuda, Belize, Grenada, Jersey, Kajmany, Księstwo Andory, Brytyjskie Wyspy Dziewicze czy Królestwo Bahrajnu korzystają z liberalnych przepisów prawnych, aby przyciągnąć kapitał zagraniczny, który inaczej zostałby opodatkowany w kraju pochodzenia inwestora.
Jednak nie wszystkie kraje oferujące niskie opodatkowanie mogą być klasyfikowane jako raje podatkowe. Na przykład Niemcy i Stany Zjednoczone, mimo ścisłej poufności finansowej, mają stosunkowo wysokie stawki podatkowe, co skutecznie eliminuje je z tej kategorii według najpowszechniej akceptowanej definicji.
Raje podatkowe, choć przynoszą korzyści ekonomiczne inwestorom i przedsiębiorcom, generują równocześnie poważne wyzwania dla globalnego systemu finansowego. Szacuje się, że dzięki korzystaniu z oaz podatkowych globalny kapitał w wysokości od 9 do ponad 32 bilionów dolarów zostaje ukryty przed fiskusem, co skutkuje ogromnymi stratami dla budżetów krajowych, które nie mogą tych środków opodatkować. Polska, na przykład, traci rocznie około 3-4 miliardy złotych na wyprowadzaniu zysków za granicę.
W odpowiedzi na te wyzwania wiele krajów, w tym Polska, wprowadziło przepisy mające na celu ograniczenie korzystania z rajów podatkowych. W 2019 roku Ministerstwo Finansów przedstawiło listę 26 państw i terytoriów, które uznano za stosujące szkodliwą konkurencję podatkową. Te kraje, takie jak Andora, Bahrajn czy Panama, znalazły się na tzw. Czarnej liście, co oznacza, że dochody uzyskane w tych jurysdykcjach nie korzystają z ulgi zagranicznej w Polsce, co ma zniechęcić polskich podatników do transferowania zysków do tych miejsc.
Unia Europejska również podjęła kroki mające na celu regulację praktyk podatkowych, opierających się na zasadzie transparentności i współpracy międzynarodowej. Dzięki tym inicjatywom wiele państw zmieniło swoje prawo podatkowe, aby dostosować je do norm przyjętych przez UE.
Na poziomie korporacyjnym raje podatkowe są wykorzystywane głównie do tworzenia skomplikowanych struktur korporacyjnych, które pozwalają na przenoszenie zysków do jurysdykcji o niskim opodatkowaniu. Przykładowo, przedsiębiorstwo może sprzedawać swoje produkty spółce-córce zarejestrowanej w raju podatkowym po cenach produkcji, aby oficjalnie nie osiągać zysków, które byłyby opodatkowane w kraju macierzystym. Następnie spółka-córka sprzedaje te produkty na rynku międzynarodowym po wyższych cenach, generując zyski, które nie podlegają opodatkowaniu w kraju macierzystym.
Innym popularnym sposobem na minimalizację obciążeń podatkowych jest sprzedaż licencji lub praw autorskich do firm-córek w rajach podatkowych za kwoty znacznie przewyższające ich rzeczywistą wartość, co pozwala znacznie obniżyć podstawę opodatkowania.
W kontekście indywidualnych podatników raje podatkowe oferują również możliwości dla osób pracujących za granicą, które chcą zminimalizować swoje obciążenia podatkowe. Jednak korzystanie z tych możliwości wymaga starannego planowania podatkowego i zrozumienia przepisów zarówno w kraju pochodzenia, jak i w kraju, gdzie dochody są generowane. W Polsce na przykład ulga zagraniczna (ulga abolicyjna) pozwala uniknąć podwójnego opodatkowania, ale nie obejmuje dochodów uzyskanych w krajach z czarnej listy.